Kort en bondig schrijven: 21 praktische technieken voor krachtige teksten

[zynith-toc]

Worstel jij ook met het schrijven van korte, krachtige teksten? Je bent niet alleen. Als schrijfcoach zie ik dagelijks hoe lastig bondig schrijven kan zijn. Maar met de juiste technieken lukt het wél om je boodschap helder en beknopt over te brengen.

Daar zit ik dan, starend naar mijn scherm. Voor me een tekst van 1000 woorden die er eigenlijk maar 500 mogen zijn. De deadline nadert. Mijn klant wacht.

Het scenario doet me denken aan wat Blaise Pascal ooit schreef:

“Sorry voor mijn lange brief, ik had geen tijd een kortere te schrijven.”

En daar zit precies de crux: kort en bondig schrijven kost tijd. Veel tijd zelfs. Want elke zin moet raak zijn, elk woord moet werken.

Waarom kort schrijven zo lastig is

De realiteit is weerbarstig: deadlines jagen je op, je mailbox puilt uit, en die volgende meeting begint over 10 minuten. Wie heeft er nog tijd om urenlang aan één tekst te schaven?

Maar tijd is niet het enige struikelblok. Het echte gevecht begint bij het ‘kill your darlings’-syndroom. Herkenbaar?

• Die briljante metafoor waar je zo trots op bent
• Die slimme woordgrap die je echt niet kunt weglaten
• Die uitgebreide uitleg die toch echt noodzakelijk is (toch?)

Kortom: schrappen doet pijn. In je tekst én in je ego.

De harde waarheid over teksten die te lang zijn

Een gemiddelde lezer haakt na 50 seconden af. Bij een zakelijke tekst is dat nog sneller: 15 seconden. In die tijd moet je boodschap binnen zijn.

Confronterend? Zeker. Maar er zit een positieve kant aan: als je kort en krachtig schrijft, vergroot je de kans dat je gelezen wordt exponentieel.

De basis (grootste impact)

1. Begin met je belangrijkste boodschap

Veel schrijvers maken dezelfde fout: ze nemen een aanloop. Ze schrijven zich warm. Net als een oude auto die eerst moet pruttelen voor hij op gang komt.

Voorbeeld? Dit soort teksten:
“Tijdens de laatste teamvergadering kwam naar voren dat er behoefte is aan meer structuur in onze werkprocessen. Na grondig onderzoek en verschillende gesprekken met teamleden…”

Beter is:
“We voeren vanaf volgende week een nieuwe vergaderstructuur in.”

2. Schrijf in de actieve vorm

De actieve vorm is directer, korter en krachtiger dan de passieve vorm. Het maakt meteen duidelijk wie wat doet.

Herken passieve vormen:

• wordt/worden + werkwoord
• is/zijn + werkwoord
• constructies met ‘door’

Voorbeelden:
Voor: “De brief wordt door ons verstuurd.”
Na: “Wij versturen de brief.”

Voor: “Er is door het team besloten dat…”
Na: “Het team besloot…”

Extra tip: Zoek op ‘wordt’, ‘worden’, ‘is’ en ‘zijn’ in je tekst. Vaak vind je zo passieve constructies die je kunt omdraaien.

3. Kies één boodschap per zin

Veel schrijvers proppen meerdere boodschappen in één zin. Ze verbinden ze met ‘en’, ‘want’, ‘omdat’ of ‘maar’. Het resultaat? Onverteerbare zinnen.

Voorbeelden:
Voor: “We moeten de deadline halen want de klant verwacht het product volgende week maar er zijn nog technische problemen die opgelost moeten worden omdat de software niet goed werkt.”

Na: “De klant verwacht het product volgende week. Er zijn nog technische problemen. De software werkt niet goed. We zoeken nu naar oplossingen.”

Checklist:

1. Markeer alle voegwoorden
2. Knip de zin bij elk voegwoord
3. Maak van elk deel een aparte zin
4. Check of elke zin op zichzelf staat

4. Schrap genadeloos

Tijd voor een experiment. Pak een alinea uit je laatste tekst en:

• Schrap alle bijvoeglijke naamwoorden
• Verwijder onnodige bijzinnen
• Haal verbindingswoorden weg die niet strikt nodig zijn

Voorbeeld:
Voor: “Het is van groot belang dat we, gezien de huidige marktontwikkelingen die zeer uitdagend zijn, onze strategie zorgvuldig onder de loep nemen.”
Na: “We moeten onze strategie aanpassen aan de markt.”

5. Plan je tekst

Een goede tekst schrijf je twee keer:

1. Eerst maak je een outline met kernzinnen
2. Dan pas schrijf je de volledige tekst

Pro-tip: Schrijf voor elke alinea één kernzin. Kun je je boodschap niet in één zin vatten? Dan is je focus nog niet scherp genoeg.

Zinsstructuur verbeteren

6. Vermijd tangconstructies

Tangconstructies zijn de silent killers van begrijpelijke teksten. Ze lijken onschuldig, maar maken je zinnen onnodig complex. Het zijn constructies waarbij bij elkaar horende woorden worden gescheiden door een bijzin of andere toevoeging.

Hoe herken je een tangconstructie?

1. Zoek de werkwoorden in je zin
2. Kijk of er woorden tussen staan die de zin onderbreken
3. Controleer of je de zin kunt herschrijven zonder die onderbreking

Enkele voorbeelden:
Voor: “De door de directie gisteren tijdens de vergadering gepresenteerde plannen zijn goedgekeurd.”
Na: “De directie presenteerde gisteren de plannen. Ze zijn goedgekeurd.”

Voor: “We zullen de in januari door het team ontwikkelde software binnenkort implementeren.”
Na: “We implementeren binnenkort de software die het team in januari ontwikkelde.”

Tip: Lees je zin hardop. Moet je ademhalen voordat je klaar bent? Grote kans dat er een tangconstructie in zit.

7. Gebruik werkwoorden in plaats van zelfstandige naamwoorden

Veel schrijvers maken van werkwoorden zelfstandige naamwoorden. Dit heet nominalisatie en het maakt je tekst stroperig.

Voorbeelden:

• tot de ontwikkeling overgaan → ontwikkelen
• een beslissing nemen → beslissen
• tot de conclusie komen → concluderen
• een verbetering aanbrengen → verbeteren

Voor: “We zullen overgaan tot de implementatie van het nieuwe systeem.”
Na: “We implementeren het nieuwe systeem.”

8. Schrijf in de tegenwoordige tijd

De tegenwoordige tijd is krachtiger, directer en korter. Het geeft je tekst urgentie en voorkomt omslachtige constructies. Toch kruipen we vaak onbewust in de toekomstige tijd, vooral in zakelijke teksten.

Waarom de tegenwoordige tijd sterker is:

• Direct en actief
• Creëert een gevoel van urgentie
• Voorkomt hulpwerkwoorden
• Maakt zinnen korter

Voorbeelden van verbetering:
Voor: “We zullen komende maand een onderzoek gaan uitvoeren.”
Na: “We starten het onderzoek volgende week.”

Voor: “Het nieuwe beleid zal per januari geïmplementeerd gaan worden.”
Na: “Het nieuwe beleid start in januari.”

Voor: “We zullen binnenkort contact met u gaan opnemen.”
Na: “We bellen u morgen.”

Checklist voor je tekst:

1. Markeer alle vormen van ‘zullen’ en ‘gaan’
2. Controleer of je deze kunt vervangen door een tegenwoordige tijd
3. Voeg waar nodig een concreet tijdstip toe
4. Herschrijf de zin actief

Pro-tip: Gebruik de tegenwoordige tijd ook voor plannen en voornemens. Het maakt je tekst overtuigender.

9. Maak je zinnen persoonlijk

Persoonlijke zinnen maken je tekst menselijker én korter. Ze vervangen omslachtige constructies door directe taal. Toch schrijven we, vooral in zakelijke teksten, vaak onpersoonlijk. Uit gewoonte of omdat we denken dat het professioneler klinkt.

Hoe maak je zinnen persoonlijk?

1. Vervang ‘er wordt’ constructies
2. Benoem de handelende persoon
3. Spreek je lezer direct aan
4. Durf ‘ik’ of ‘wij’ te gebruiken

Voorbeelden van persoonlijker schrijven:

Passief naar actief:
Voor: “Er wordt onderzocht…”
Na: “Wij onderzoeken…”

Algemeen naar specifiek:
Voor: “Men kan zich aanmelden…”
Na: “U kunt zich aanmelden…”

Abstract naar concreet:
Voor: “Er dient rekening gehouden te worden met…”
Na: “Houd rekening met…”

Checklist voor persoonlijk schrijven:

• Markeer alle ‘er wordt’ constructies
• Zoek zinnen zonder duidelijke actor
• Vervang ‘men’ door ‘u’ of ‘jij’
• Herschrijf vanuit de handelende persoon

Let op: In sommige formele documenten (zoals contracten of wetgeving) zijn onpersoonlijke constructies wél op hun plaats.

10. Pas de omgekeerde piramide toe

De omgekeerde piramide is een schrijftechniek uit de journalistiek. Het principe? Serveer je belangrijkste informatie eerst. Waarom? Omdat je lezer mogelijk niet verder komt dan de eerste alinea.

De structuur van de omgekeerde piramide:

1. Kern (Wat is de hoofdboodschap?)
2. Context (Waarom is dit belangrijk?)
3. Details (Wat zijn de specifieke punten?)
4. Achtergrond (Wat is er nog meer relevant?)

Praktische toepassing:

1. Schrijf eerst je hele verhaal
2. Markeer je belangrijkste boodschap
3. Verplaats deze naar boven
4. Orden de rest van je informatie op relevantie

Voorbeeld:
Voor: “Na maanden van voorbereiding, verschillende vergaderingen en uitgebreid onderzoek onder medewerkers, hebben we besloten om over te stappen naar een nieuw CRM-systeem.”

Na: “We stappen over naar een nieuw CRM-systeem. Dit besluit volgt na uitgebreid onderzoek onder medewerkers en verschillende voorbereidende vergaderingen.”

Extra tip: Test je tekst met de ‘dus-wat-methode’. Als je lezer na de eerste alinea “dus wat?” kan vragen, moet je kernboodschap naar boven.

Woordkeuze optimaliseren

11. Kies concrete woorden

Abstracte woorden zijn als mist: ze verhullen je boodschap. Concrete woorden zijn als een heldere dag: direct zichtbaar en begrijpelijk. Het verschil? Concrete woorden kun je zien, voelen, ruiken, horen of proeven.

Veel voorkomende abstracte woorden en hun concrete alternatieven:

• faciliteren → regelen, organiseren, mogelijk maken
• implementeren → invoeren, installeren, starten
• optimaliseren → verbeteren, versnellen, aanpassen
• initiëren → beginnen, starten
• communiceren → vertellen, schrijven, bellen

Praktijkvoorbeelden:
Voor: “We gaan de communicatie richting stakeholders optimaliseren.”
Na: “We sturen onze klanten voortaan elke week een update.”

Voor: “De transitie naar het nieuwe werkproces wordt gefaciliteerd.”
Na: “Het team krijgt training in de nieuwe werkwijze.”

Extra tip: Vraag bij elk abstract woord: “Hoe ziet dat eruit in de praktijk?” Het antwoord is meestal je concrete alternatief.

12. Schrap het woordje ‘om’

Het woordje ‘om’ is vaak een parasiet in je tekst. Het lijkt onschuldig, maar vreet ruimte zonder waarde toe te voegen.

Wanneer kun je ‘om’ weglaten?

• Bij infinitief-constructies (om + te + werkwoord)
• Als de zin zonder ‘om’ nog steeds klopt
• Als ‘om’ niet naar een doel verwijst

Voorbeelden:
Voor: “We hebben besloten om een nieuwe aanpak te kiezen.”
Na: “We hebben besloten een nieuwe aanpak te kiezen.”

Voor: “Het is belangrijk om dit project goed af te ronden.”
Na: “Het is belangrijk dit project goed af te ronden.”

Voor: “Ze vraagt om hulp te krijgen bij haar werk.”
Na: “Ze vraagt hulp te krijgen bij haar werk.”

Let op: Soms heeft ‘om’ wél een functie, bijvoorbeeld als het een doel aangeeft: “Ik ren hard om de trein te halen.”

13. Vermijd ‘er’ en ‘plaatsvinden’

Deze woorden zijn de grootste vijanden van krachtig schrijven. Ze maken je zinnen langer en slapper.

Het probleem met ‘er’:

• Maakt zinnen onpersoonlijk
• Voegt meestal niets toe
• Verzwakt je boodschap

Voorbeelden met ‘er’:
Voor: “Er zijn veel mensen die dit probleem herkennen.”
Na: “Veel mensen herkennen dit probleem.”

Voor: “Er wordt verwacht dat we groeien.”
Na: “We verwachten te groeien.”

Het probleem met ‘plaatsvinden’:
‘Plaatsvinden’ is een omslachtige manier om te zeggen dat iets ‘is’ of ‘gebeurt’.

Voorbeelden:
Voor: “De vergadering vindt plaats op maandag.”
Na: “De vergadering is maandag.”

Voor: “Het evenement zal plaatsvinden in juni.”
Na: “Het evenement is in juni.”

Voor: “Er vinden gesprekken plaats met de leverancier.”
Na: “We spreken met de leverancier.”

Pro-tip: Zoek in je tekst op ‘er’ en ‘plaatsvinden’. Bij elke treffer vraag je jezelf af: Kan het zonder? Het antwoord is meestal: ja!

14. Elimineer overbodige woorden

Sommige woorden zijn als vulling in een kussen – ze nemen ruimte in zonder waarde toe te voegen:

• eigenlijk
• misschien
• een beetje
• zeg maar
• als het ware

Voorbeeld:
Voor: “We gaan eigenlijk proberen om misschien volgende week een soort van plan te maken.”
Na: “We maken volgende week een plan.”

15. Vermijd dubbele boodschappen

Dubbele boodschappen zijn als stamelen op papier. Ze ontstaan vaak uit onzekerheid of de behoefte om extra nadruk te leggen. Het resultaat? Zwakkere teksten.

Veelvoorkomende dubbelingen:

• mogelijk en denkbaar
• belangrijk en essentieel
• nodig en noodzakelijk
• gratis en kosteloos
• samen verenigen
• vooraf plannen

Hoe pak je dubbelingen aan?

1. Markeer woorden met vergelijkbare betekenis
2. Kies het sterkste woord
3. Schrap de rest
4. Controleer of je boodschap overeind blijft

Praktijkvoorbeelden:
Voor: “Het is absoluut en zonder twijfel noodzakelijk…”
Na: “Het is noodzakelijk…”

Voor: “We moeten samen collaboreren om vooruit te komen.”
Na: “We moeten samenwerken om vooruit te komen.”

Voor: “Dit plan biedt diverse verschillende mogelijkheden.”
Na: “Dit plan biedt diverse mogelijkheden.”

Extra tip: Twijfel je of woorden echt verschillend zijn? Zoek ze op in een synoniemenwoordenboek. Staan ze bij elkaar? Dan kun je er één schrappen.

Tekststructuur verfijnen

16. Gebruik opsommingen

Je hersenen zijn dol op structuur. Een lange alinea vol informatie wordt direct toegankelijker als je deze omzet in een overzichtelijke lijst.

Zo maak je opsommingen die wél werken:

• Begin elk punt met een werkwoord of kernwoord
• Houd de punten ongeveer even lang
• Gebruik maximaal 7 punten per lijst
• Zorg dat alle punten logisch aansluiten op je inleidende zin

Voorbeeld:
Voor: “Bij het schrijven van een goede tekst moet je rekening houden met je doelgroep, daarnaast is het belangrijk om een duidelijke structuur te hebben en natuurlijk moet je ook letten op je taalgebruik en de lengte van je tekst aanpassen aan het medium.”

Na:
Een goede tekst vereist:

• Ken je doelgroep
• Kies een heldere structuur
• Pas je taalgebruik aan
• Stem de lengte af op het medium

17. Gebruik signaalwoorden strategisch

Signaalwoorden zijn de wegwijzers in je tekst. Ze leiden je lezer van punt naar punt. Maar let op: teveel wegwijzers leiden juist af.

Verschillende soorten signaalwoorden en hun functie:

1. Oorzaak en gevolg:

• daarom
• hierdoor
• als gevolg van
• dit leidt tot

2. Volgorde in tijd:

• eerst
• daarna
• vervolgens
• tot slot

3. Tegenstelling:

• maar
• echter
• toch
• daarentegen

4. Voorbeeld of toelichting:

• bijvoorbeeld
• zoals
• ter illustratie
• denk aan

Zo gebruik je signaalwoorden effectief:

1. Gebruik maximaal één signaalwoord per zin
2. Varieer tussen verschillende soorten
3. Kies het kortste woord dat je boodschap overbrengt
4. Schrap signaalwoorden die geen waarde toevoegen

18. Vermijd verwijswoorden

Verwijswoorden als ‘deze’, ‘die’, ‘dat’, ‘welke’ maken je tekst onnodig complex. Ze dwingen je lezer terug te kijken naar waar ze naar verwijzen.

Voorbeeld:
Voor: “Het project, dat vorige week is gestart, heeft vertraging opgelopen. Dit zorgt voor problemen bij de planning die we hebben gemaakt.”
Na: “Het project is vorige week gestart en heeft vertraging. De planning loopt in gevaar.”

Pro-tip: Herhaal liever het kernwoord dan ernaar te verwijzen met ‘deze’ of ‘die’.

19. Gebruik een woordlimiet

Een woordlimiet werkt als een personal trainer voor je tekst. Het dwingt je scherpe keuzes te maken.

Vuistregels voor verschillende tekstvormen:

• LinkedIn post: 150-250 woorden
• Blog: 400-800 woorden
• Nieuwsbrief: 300-500 woorden
• Landingspagina: 300-500 woorden

20. Test je tekst hardop

Lees je tekst hardop. Struikel je? Dan is de zin te lang. Moet je naar adem happen? Split de alinea op.

Extra tip: Neem jezelf op tijdens het voorlezen. Je hoort direct waar je tekst hapert.

21. Gebruik witruimte

Witruimte is geen lege ruimte – het is ademruimte voor je tekst. Het maakt je content:

• Beter scanbaar
• Prettiger leesbaar
• Makkelijker te verwerken

Praktische tips voor witruimte:

• Gebruik korte alinea’s (maximaal 3-4 zinnen)
• Voeg tussenkopjes toe
• Laat ruimte tussen alinea’s
• Gebruik opsommingen en lijstjes

Tools die je helpen korter te schrijven

Klinkende Taal

De gouden standaard voor professionele tekstschrijvers. Deze tool:

• Controleert je tekst op B1-niveau
• Geeft concrete verbetervoorstellen
• Herkent passieven en tangconstructies
• Biedt uitgebreide rapportages

Perfect voor: grotere organisaties en professionele schrijvers

Check: klinkendetaal.nl

Microsoft Editor

Gratis beschikbaar in Word en Edge, en verrassend effectief:

• Controleert spelling en grammatica
• Suggereert kortere alternatieven
• Herkent formeel taalgebruik
• Werkt direct in je tekstverwerker

Perfect voor: dagelijks gebruik en snelle checks

Lex.page

Een moderne AI-schrijftool die verder gaat dan alleen controle:

• Helpt bij het structureren van teksten
• Biedt real-time schrijfsuggesties
• Ondersteunt verschillende schrijfstijlen
• Maakt het makkelijk om teksten te herzien

Perfect voor: bloggers en contentmakers

Check: Lex.Page

Schrijfassistent, de schrijfhulp van de VRT

Deze gratis online tool van de Vlaamse omroep:

• Focus op helder taalgebruik
• Herkent Belgicismen en stijlfouten
• Geeft alternatieven voor moeilijke woorden
• Controleert op consistentie

Perfect voor: iedereen die toegankelijk wil schrijven

Check: Schrijfassistent.be

Pro-tip: Gebruik nooit blind wat tools suggereren. Ze zijn een hulpmiddel, geen vervanging voor je eigen schrijfexpertise.

Tot slot: de gouden regel

Respecteer de tijd van je lezer. Elk woord moet verdienen om er te staan.

Want een tekst is pas af als je niets meer kunt weghalen.